H Aμμόχωστος διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο κατά την προπαρασκευή, έναρξη και εξέλιξη του έπους της ΕΟΚΑ. Από τις πρώτες ώρες οι Αμμοχωστιανοί ρίχτηκαν στον Αγώνα με αφοσίωση και ήταν ώρες που κράτησαν στους ώμους τους το μεγάλο βάρος της ιστορίας. Το τότε Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου( ΕΓΑ, μετέπειτα Β’ Γυμνάσιο) και η Ανόρθωση τροφοδοτούσαν τις τάξεις της ΕΟΚΑ με εκλεκτούς νέους και αγωνιστές τις ένδοξες εκείνες μέρες.

Στην αρχή ο αγώνας στην Αμμόχωστο, όπως και στις άλλες περιοχές, περιορίζεται σε επιθέσεις κατά υλικών στόχων. Έτσι την πρώτη νύκτα , ξημερώματα της 1^ης Απριλίου οι ομάδες του Γρηγόρη Αυξεντίου επιχειρούν επίθεση σε στόχους στην επισταθμία Δεκελείας και ο Αντώνης Παπαδόπουλος μόνος του τοποθέτησε βόμβες στον στρατώνα 625. Αντίδωρο στον βωμό της λευτεριάς από την πρώτη κιόλας μέρα , ο πρωτομάρτυρας της ΕΟΚΑ Μόδεστος Παντελή από το ηρωικό Λιοπέτρι. Οι ημέρες περνούν, η επανάσταση εδραιώνεται και εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς και καλύπτει την πόλη των Βαρωσίων και όλα τα χωριά της επαρχίας μέχρι τον Απόστολο Ανδρέα, το ακροτελεύτιο της χερσονήσου της Καρπασίας.

Οι ήρωες της πόλης και επαρχίας Αμμοχώστου με τον Αρχηγό τους.

Από το βιβλιάριο καταζητουμένων των Άγγλων.

Η επαρχία χωρίζεται σε τρεις τομείς από τον Αρχηγό Διγενή. Τον Τομέα Βαρωσίων, τον Τομέα Καρπασίας και τον Τομέα Αμμοχώστου, που περιλαμβάνει τα χωριά της Μεσαορίας και τα Κοκκινοχώρια. Τομεάρχες διετέλεσαν οι Γρηγόρης Αυξεντίου, Παύλος Παυλάκης, Κώστας Χριστοδουλίδης , Φώτης Παπαφώτης. Οι Τομείς χωρίζονται σε υποτομείς, οι οποίοι ευρίσκονται σε πλήρη συνεργασία. Αλληλοβοηθούνται, αλληλοϋποστηρίζονται και ανταλλάσσουν πληροφορίες περί των κινήσεων του εχθρού. Δημιουργούν σύστημα επικοινωνίας μεταξύ τους, με ανθρώπους εχέμυθους, έμπιστους και ένθερμους υποστηρικτές του Αγώνα. Κατασκευάζουν κρησφύγετα για καταζητούμενα πρόσωπα και κρυψώνες όπλων.Ορίζονται τροφοδότες και πληροφοριοδότες, οι οποίοι παρακολουθούν τις κινήσεις του εχθρού και των πρακτόρων του, μέρα και νύκτα. Στον κάμπο και στα υψώματα της επαρχίας Αμμοχώστου οι αντάρτες κτυπούν με ενέδρες και διάφορες άλλες επιχειρήσεις τους Άγγλους. Στην πόλη της Αμμοχώστου, οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ καταφέρνουν συντριπτικά πλήγματα κατά του εχθρού. Υπό τις οδηγίες του «Σιδερένιου Τομεάρχη» Κώστα Χριστοδουλίδη οι αγωνιστές προβαίνουν σε διάφορες ενέργειες εναντίων του εχθρού αλλά και σε εκτελέσεις αξιωματικών και στρατιωτικών, αρχιβασανιστών, προδοτών και πρακτόρων. Στην πόλη και επαρχία Αμμοχώστου ο εχθρός είχε μεγάλες απώλειες. Όμως το τίμημα ήταν βαρύ. Το 41% των πεσόντων αγωνιστών παγκυπρίως είναι αγωνιστές της πόλης και επαρχίας Αμμοχώστου. Όλοι ήσαν γενναίοι, άξια της πατρίδος τέκνα. Και η πατρίδα θα τους ευγνωμονεί και θα τους ευλογεί γονατιστή εις του αιώνες.

Από αριστερά ο Τομεάρχης Βαρωσίων (πόλης) Κώστας Χριστοδουλίδης, ο Τομεάρχης Αμμοχώστου (Μεσαορίας και Κοκκινοχωριών), Παύλος Παυλάκης, και ο Αντώνης Παπαδόπουλος με αυτόματα στεν. Σε φωτογραφία λίγο μετά τη λήξη του Αγώνα στον Άγιο Μέμνωνα Αμμοχώστου.

Το τότε Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου( ΕΓΑ, μετέπειτα Β’ Γυμνάσιο) και η Ανόρθωση τροφοδοτούσαν τις τάξεις της ΕΟΚΑ με εκλεκτούς νέους και αγωνιστές τις ένδοξες εκείνες μέρες.

Στο ΕΓΑ , λίκνο του πολιτισμού και ένα από τα ιστορικότερα και σημαντικότερα εκπαιδευτήρια της Κύπρου, φοίτησαν ή αποφοίτησαν μεγάλες και ηρωικές μορφές του Αγώνα. Γρηγόρης Αυξεντίου, Κυριάκος Μάτσης, Φώτης Πίττας, Πετράκης Γιάλλουρος , Ηλίας Παπακυριακού, Παναγιώτης Τουμάζος, Λουκάς Λουκά κ.α. Ο Αντώνης Παπαδόπουλος επίσης απόφοιτος του ΕΓΑ, κατά την έναρξη του Αγώνα ήταν καθηγητής Φυσικής Αγωγής γι’ αυτό είχε αναλάβει υπεύθυνος νεολαίας της οργάνωσης στην Αμμόχωστο. Σημαντικό ρόλο στην διαπαιδαγώγηση και στον εθνικό προσανατολισμό του μαθητικού κόσμου της πόλης έπαιξαν οι καθηγητές του ΕΓΑ. Ο Γυμνασιάρχης Φελλάς , ο Κ. Χατζηιωάννου, Σκεύος Συριώτης , Σάκης Νικολάου κ.α. Λάτρεις όλοι της Ανόρθωσης. Στην ιστορία θα μείνουν οι μαχητικές διαδηλώσεις και γενικότερα η δράση των μαθητών στους δρόμους της πόλης. Κάποιοι στην πορεία στοχοποιήθηκαν, καταζητήθηκαν και πήραν το δρόμο του αντάρτικου.

Τα προπύλαια του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου.

Η Ανόρθωσις μας, πάντα ταγμένη στους αγώνες του Έθνους, είναι μπροστάρης στον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Το ιστορικό οίκημα στην οδό Ερμού γίνεται τόπος συνάθροισης αγωνιστών. Καταστρώνονται σχέδια δράσης, ορκίζονται αγωνιστές. Μέλη, ποδοσφαιριστές και υποστηρικτές του Συλλόγου αποτελούν τη στρατιά της ΕΟΚΑ. Τα παιδιά της Ανόρθωσης δίνουν παντού τις μάχες. Στους δρόμους της πόλης, στην Μεσαορία, στην Καρπασία, στα Κοκκινοχώρια και στα βουνά της Πιτσιλιάς. Οι κορυφαίες μάχες και οι μεγαλύτερες και ηρωικότερες στιγμές του Αγώνα έχουν το στίγμα των παιδιών της Ανόρθωσης. Χωρίς ασφαλώς να μειώνεται ή να παραγνωρίζεται η προσφορά και η θυσία των υπολοίπων ηρώων. Στο Μαχαιρά με τον Αυξεντίου, στο Λιοπέτρι με την θυσία των τεσσάρων παλλικαριών , στο Δίκωμο με τον Μάτση, στην Κακοπετριά με τη θυσία του Παναγιώτη Τουμάζου, στο Κούρδαλι με την κατακομματιασμένη σάρκα του Αλέκου Κωνσταντίνου, στην αγχόνη με τον Αντρέα Δημητρίου οποίος υπήρξε φανατικός οπαδός της Ανόρθωσης. Άλλοι τόσοι σε όλα τα πεδία των μαχών. Το μεγαλύτερο δε παράσημο της Ανόρθωσης, είναι η ανατίναξη του οικήματος μας, στις 8 Ιουλίου του 1958. Και σαν αντίποινα ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας – Διγενής, μετέπειτα επίτιμος πρόεδρος του Συλλόγου μας, έδωσε εντολή στους αγωνιστές της Λευκωσίας για ανατίναξη κυβερνητικού κτιρίου, κάτι το οποίο έγινε τις επόμενες μέρες.

8 Ιουλίου 1958 . Άγγλοι στρατιώτες στην οδό Ερμού. Λίγη ώρα αργότερα ακολουθεί η ανατίναξη του οικήματος.

Σαν επίλογο, οι στίχοι του Ελλαδίτη φλογερού πατριώτη και καθηγητή στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, Σκεύου Συριώτη. Σαν καθηγητής αλλά και προσωπικότητα της πόλης μας, γαλούχησε τους μαθητές του (μεταξύ των οποίων Φώτης Πίττας, Πέτρος Γιάλλουρος, Ηλ.Παπακυριακού κ.α.) με τα ιδανικά της φυλής μας.

Το 1968 ο Σύλλογος προκηρύσει διαγωνισμό για τον Ύμνο της Ανόρθωσης. Ένα από αυτά που ξεχώρισαν ήταν ο Ύμνος «Ανόρθωση» του Σκεύου Συριώτη. Έμπνευσή του για τον Ύμνο, ήταν ο θαυμασμός του για τις επιτυχίες της Ανόρθωσης στον αθλητισμό αλλά και η προσφορά του Συλλόγου στους αγώνες του Έθνους.

Η τελευταία στροφή του Ύμνου :

ANOΡΘΩΣΗ έλα στράψε
μ’ ατρόμητα παιδιά
και στη καρδιά τους γράψε
Ελλάδα – Λευτεριά!